Henryk Feliks Greniewski

Urodzony 11 X 1903 w Warszawie. Studia na UW, dokończone na UJ. Doktorat tamże (1926). Kierownik pierwszej w Polsce placówki naukowej zajmującej się komputerami w Państwowym Instytucie Matematycznym (1948). Profesor Wyższej Szkoły Pedagogicznej (1951–1958). Profesor UW (1958). Kierownik Katedry Ekonometrii UW (1958–1968).

Matematyk, logik, cybernetyk; badania nad praktycznym zastosowaniem logiki matematycznej, logiką indukcji i ekonometrią.
Podczas wojny członek Komitetu Głównego Organizacji Socjalistyczno-Niepodległościowej ,,Wolność”, później szef biura szyfrów PPS-WRN. Po wojnie pracownik Ministerstwa Skarbu, później dyrektor Departamentu Koordynacji Planu Centralnego Urzędu Planowania.
Członek komitetu redakcyjnego czasopisma „Studia Logica” (od 1953). Kierownik Grupy Aparatów Matematycznych. Członek zarządu oraz skarbnik (1957–1959) Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Inicjator powstania Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego (1962).
Zmarł 23 IV 1972 w Pekinie.

Elementy matematyki finansowej i ubezpieczeniowej, Warszawa 1952; Elementy logiki formalnej, Warszawa 1955; Elementy logiki indukcji, Warszawa 1955; Cybernetics without Mathematics, New York, 1960; Cybernetyka niematematyczna, Warszawa 1969; Sprawy wszystkie i jeszcze inne. O logice i cybernetyce, Warszawa 1970.

J. Madey, M.M. Sysło, Początki informatyki w Polsce, ,,Informatyka” 2000, 9, s. 14–19; J. Madey, M.M. Sysło, Początki informatyki w Polsce, ,,Informatyka” 2000, 10, s. 18–23.

KAZIMIERZ TRZĘSICKI

HENRYK FELIKS GRENIEWSKI

1903–1972

 

Życie1

Henryk Feliks Greniewski urodził się 11 października 1903 roku w Warszawie. Uczył się w gimnazjum generała Pawła Chrzanowskiego przy ul. Smolnej 30 w Warszawie (dziś mieści się tam XVIII Liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego).

Czesław Strzeszewski tak wspomina te czasy szkolne: „Było w mojej klasie kilku Żydów: katolików i niekatolików. Pamiętam jednego z nich, Grynkrausa, który został potem profesorem filozofii, przybrawszy nazwisko Greniewski. Był katolikiem, ale pochodzenia żydowskiego. Odznaczał się dużą inteligencją i był nad wiek rozwinięty. Lubił brać pod rękę kolegów, których uznał za dorównujących jego poziomowi wiedzy i przechadzać się z nimi po korytarzu w przerwach pomiędzy lekcjami. Było to uważane za wyróżnienie, gdyż imponował swym intelektem i dorosłością”2.

Studia matematyczne rozpoczął Greniewski na nowo zorganizowanym Uniwersytecie Warszawskim. Kontynuował je w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uzyskał tytuł magistra, a następnie 24 listopada 1926 roku – doktora filozofii (filozofia ścisła). Promotorem jego pracy Przyczynek do podstaw logicznych mechaniki był profesor Stanisław Zaremba. Pod uwagę brana była jeszcze inna praca, a mianowicie Próba dedukcyjnej teorii przyczynowości pisana pod kierunkiem profesora Witolda Wilkosza3. Drugą specjalizacją uzyskaną na studiach przez Henryka Greniewskiego była matematyka finansowa i ubezpieczeniowa.

Po uzyskaniu doktoratu pracował jako rzeczoznawca-matematyk w towarzystwach ubezpieczeniowych (m.in. Prudential SA, kasy samopomocy górnictwa węglowego) oraz Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Aż do wybuchu II wojny światowej był aktywnym członkiem stowarzyszenia „Gospodarka Narodowa”, gdzie współpracował m.in. z Czesławem Bobrowskim, Wacławem Jastrzębowskim, Tadeuszem Łychowskim, Bolesławem Iwaszkiewiczem. Był autorem wielu artykułów w czasopiśmie „Gospodarka Narodowa”, które publikował zarówno pod własnym nazwiskiem, jak i pod pseudonimem „Kozłowski”.

W okresie II wojny światowej Henryk Greniewski „Bogumił” był członkiem Komitetu Głównego Organizacji Socjalistyczno-Niepodległościowej „Wolność” – niepodległościowej organizacji konspiracyjnej członków Polskiej Partii Socjalistycznej działającej w Wilnie (pod okupacją litewską i radziecką), a następnie w Warszawie w latach 1939–194l4. W „Manifeście Wolności”, pierwszym dokumencie programowym, nakreślającym program socjalistyczny po wrześniu 1939 roku, w którym przeciwstawiając się agresji Niemiec i ZSRR, określono, iż „Naczelnym celem walki polskich mas pracujących jest odbudowa pełnej niezależności i niezawisłości politycznej Polski i ugruntowanie jej bytu w oparciu o zasady demokracji i sprawiedliwości społecznej”5. Organizacja podporządkowana była Służbie Zwycięstwu Polski – ZWZ. Już w Warszawie w 1941 roku grupa w większości przeszła do PPS-WRN. Henryk Greniewski był szefem biura szyfrów Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność-Równość-Niepodległość (PPS-WRN)6. W „Wolności” był Greniewski specjalistą od reformy rolnej, demokratyzacji sił zbrojnych oraz od równouprawnienia narodowości. W toku przygotowań do powstania warszawskiego został ciężko ranny, uczestnicząc w nocnym transporcie broni na warszawskim Żoliborzu. W pobliżu grupy transportującej wybuchła bomba zrzucona w trakcie sowieckiego nalotu na cytadelę warszawską. Zginęły dwie osoby, a pozostałe trzy zostały ranne. Henryk Greniewski został wrzucony przez okienko do piwnicy, gdzie po kilku godzinach odnaleziono go nieprzytomnego. Powstanie przeleżał w jednym ze szpitali AK, skąd po kapitulacji powstania został przez Niemców ewakuowany do szpitala w Tworkach.

Po zakończeniu wojny pracował przez kilka miesięcy w Ministerstwie Skarbu. Po utworzeniu Centralnego Urzędu Planowania (CUP), ówczesny prezes CUP Czesław Bobrowski, a prywatnie wieloletni kolega Henryka Greniewskiego z „Gospodarki Narodowej”, powierzył mu funkcję dyrektora Departamentu Koordynacji Planu. Ze stanowiska tego został usunięty po odwołaniu Czesława Bobrowskiego w wyniku tzw. Nocy Czarownic (zorganizowanego przejęcia CUP przez Hilarego Minca z rąk PPS i obsadzenia go ludźmi wywodzącymi się z PPR w ramach zaostrzania się walki klasowej, jak brzmiało hasło ówczesnej propagandy partii komunistycznej).

Przy ministrze obrony narodowej Polski Ludowej marszałku Michale Roli-Żymierskim utworzono kilkuosobowy zespół profesorów nauk ścisłych i technicznych. Jedną z inicjatyw tego zespołu było zwrócenie uwagi na maszyny matematyczne i konieczność zapoczątkowania w tym kierunku działań w Polsce. Jako symboliczną datę, od której należy liczyć początki polskiej informatyki, można wskazać rok 1948. 23 grudnia w pokoju seminarium matematycznego w Instytucie Fizyki przy ul. Hożej 69, z inicjatywy Kazimierza Kuratowskiego, wybitnego matematyka, profesora Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektora organizowanego Państwowego Instytutu Matematycznego, spotkali się profesorowie Kazimierz Kuratowski i Andrzej Mostowski, dr Henryk Greniewski i trzech początkujących inżynierów Krystyn Bochenek, Leon Łukaszewicz oraz Romuald W. Marczyński. Ten ostatni po latach tak przedstawił cel zebrania: omówienie możliwości i podjęcie decyzji budowy tzw. aparatów matematycznych. Wzorcem miał być ENIAC7. Można przyjąć, że ta właśnie data otwiera historię polskiej informatyki. Jej kolebką był Państwowy Instytut Matematyczny, a w początkach jej dziejów zapisało się kilka znakomitych nazwisk. Wtedy w grudniu przy Państwowym Instytucie Matematycznym w Warszawie powstaje Grupa Aparatów Matematycznych (GAM). Jej kierownikiem został dr Henryk Greniewski, a w skład wchodzili Krystyn Bochenek, Leon Łukaszewicz oraz Romuald W. Marczyński.

W latach 1951–1958 Greniewski był profesorem Wyższej Szkoły Pedagogicznej. W latach 1958–1968 kierował Katedrą Ekonometrii na Uniwersytecie Warszawskim.

W 1953 roku ukazuje się pierwszy numer „Studia Logica”. Redaktorem naczelnym był Kazimierz Ajdukiewicz, a do komitetu redakcyjnego należeli Henryk Greniewski, Tadeusz Kotarbiński, Andrzej Mostowski i Roman Suszko.

W marcu 1968 roku Henryk Greniewski był jednym z 17 partyjnych sygnatariuszy listu do władz komunistycznych, w którym m.in. czytamy: „Uczestnicy słusznie zakazanego wprawdzie przez Rektora, ale spokojnego zgromadzenia studenckiego, stali się przedmiotem nieuzasadnionych ataków gwałtu ze strony niektórych formacji MO i to w momencie, gdy na skutek perswazji pracowników naukowych zaczynali się już rozchodzić. [...] Dokładając ze swej strony wszelkich wysiłków, aby przywrócić na Uniwersytecie Warszawskim atmosferę normalnej pracy i przeciwdziałać wykorzystywaniu rosnącego rozgoryczenia młodzieży przez siły niesocjalistyczne i antysocjalistyczne, apelujemy zarazem o to, aby dalsze postępowanie władz miasta miało na względzie stworzenie warunków rzeczowej, ideowej i szczerej rozmowy z młodzieżą”8.

Kiedy dr Henryk Greniewski zostawał kierownikiem Grupy Aparatów Matematycznych, miał wykształcenie logiczne i statystyczne, trudno było więc liczyć na jego wkład w konstrukcję maszyn. Miał jednak doświadczenie ogólne. Jego rolę następująco ocenia Leon Łukaszewicz: „Jednym z tematów tych spotkań było poprawne zdefiniowanie pojęcia maszyny liczącej, a więc problemu, mówiąc współcześnie, z matematycznych podstaw informatyki. Prowadził go oczywiście, jako logik, doktor Henryk Greniewski. Powierzenie mu kierownictwa naszej grupy okazało się szczęśliwą decyzją. W samej budowie komputerów nie mógł on wiele pomóc, ale miał z nas wszystkich największe doświadczenie życiowe i dzielił się nim z nami bardzo chętnie. Poza tym miał wielki urok osobisty, a dyskutując z nim na tematy ogólnonaukowe i filozoficzne, zapominało się o całym świecie”9. Był lubiany przez wszystkich.

Był Greniewski wychowawcą kilku pokoleń informatyków i inżynierów. Wypromował Zdzisława Pawlaka10, jedną z najznakomitszych postaci polskiej informatyki. Ten zaś wypromował kilkunastu doktorów, którym zawdzięczmy kształt współczesnej polskiej informatyki.

Po II wojnie światowej tworzy się trzecia generacja szkoły lwowsko-warszawskiej. Greniewski obok Mostowskiego, Lejewskiego oraz Wiegnera należy do jej najwybitniejszych przedstawicieli.

Jest Greniewski logikiem, informatykiem. Sam siebie określał mianem cybernetyka11. W latach 1958–1961, popularyzując cybernetykę, prowadził seminaria z jej podstaw w Zakładzie Cybernetyki przy Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Inicjator powstania 21 maja 1962 roku Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego. Towarzystwo liczyło około 800 członków, a wśród jego założycieli znajdowali się prominentni przedstawiciele różnych dyscyplin, m.in. Witold Doroszewski, Henryk Greniewski, Antoni Kiliński, Tadeusz Kotarbiński, Oskar Lange, Stefan Manczarski, Ignacy Malecki, Stanisław Ryżko, Dionizy Smoleński, Szczepan Szczeniowski, Tadeusz Tomaszewski, Stanisław Turski, Zbigniew Wasiutyński, Jan Zieleniewski i Olgierd Wojtasiewicz. Pierwszym prezesem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego został Oskar Lange, wiceprezesami – Dionizy Smoleński i gen. Marian Graniewski, I sekretarzem zaś Henryk Greniewski, a II – Antoni Kiliński.

Henryk Greniewski był powszechnie znany i kojarzony z cybernetyką. Daniel Passent wspomina: „Około 1956 r. ktoś wskazał mi na dziedzińcu pewnego dżentelmena o lasce, mówiąc: «Cybernetyka wraca do łask». Był to prof. Henryk Greniewski”12. Innym przykładem popularności Greniewskiego może być jego udział w jury13 powołanego do rozstrzygnięcia konkursu na wymyślenie terminu określającego wyjście kosmonauty poza statek kosmiczny14.

Henryk Greniewski był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Był członkiem zarządu. Pełnił również funkcję skarbnika (w latach 1957–1959). Obok Tadeusza Kotarbińskiego, Andrzeja Mostowskiego, Romana Suszko należał do kolegium redakcyjnego „Studia Logica” (wydawane są od 1953 roku), których redaktorem naczelnym był Kazimierz Ajdukiewicz.

Henryk Feliks Greniewski zmarł w Pekinie w 1972 roku. Pochowany został na warszawskich Powązkach.

Poglądy

Henryk Greniewski podzielał poglądy naukowe szkoły lwowsko-warszawskiej. Jego wykształcenie matematyczno-logiczne wyznaczało zakres zainteresowań, ale nie zamykało na wyzwania nowych czasów. Był człowiekiem, który kierował się praktycznymi celami nauki. Jego zaangażowanie w problematykę informatyczną i cybernetyczną jest tego wyrazem szczególnym. Zauważmy jednak również, że uwagę swą kierował także na problematykę ekonomiczną. W Niemieckiej Republice Demokratycznej był autorytetem m.in. w zakresie zastosowania cybernetyki (informatyki) w planowaniu gospodarczym15. Do dzisiaj jego poglądy w tej kwestii są cytowane16.

Greniewski jako pierwszy w polskim podręczniku logiki wykorzystuje schematy obwodów elektrycznych w dwuwartościowym rachunku zdań. W swoich pracach podjął również problem uogólnienia obwodów dla logik wielowartościowych.

Do cybernetyki podchodził od strony teoretycznej, inaczej niż czynił to Marian Mazur, z którym różnił się. Jako cybernetyk stawiał pytanie o wartości humanistyczne. Między innymi pytał o możliwości rekonstrukcji psychologii introspekcyjnej. Swoim poglądom na naukę dawał wyraz m.in. twierdząc, że: „Historia nas uczy, że ataki na postępowe koncepcje naukowe, zarzucające tym koncepcjom, że prowadzą do niemoralności, nie zawsze były pozbawione podstaw. Jeśli chodzi o darwinizm, był on instrumentem olbrzymiego postępu, był instrumentem w ręku antyklerykalizmu i był jednocześnie instrumentem w ręku rasizmu.

Z każdą postępową koncepcją naukową, z każdym naukowym spojrzeniem na rzeczywistość wiążą się niebezpieczeństwa. Uczeni już dziś powinni o tym wiedzieć. Jestem daleki od twierdzenia, że cybernetyka nie niesie żadnego niebezpieczeństwa. Ale mam nadzieję, że mniejsze od tych, które przyniosła atomistyka.

Zbyt często uczeni dotychczas wyznawali przekonanie, że mają prawo do odkryć, ale nie są odpowiedzialni za ich konsekwencje moralne. Nieraz, mimo i wszystko (tu trzeba powiedzieć brzydką rzecz) uczeni mieli moralność handlarzy broni, psychikę specjalisty od zbrojeń, który mógł sprzedać swój wynalazek każdemu. Tak było i tak się zdarza. To trzeba sobie uświadomić, trzeba zmienić tę postawę. Nie może być dla nas obojętne, w czyje ręce dostaje się nasz wytwór.

Powiedziano o pracy ludzkiej, że ma przestać być towarem. Niechże towarem też nie będą i wytwory nauki”17. W ramach cybernetyki stworzył m.in. teorię układów względnie odosobnionych.

Wybrana literatura

 

Cybernetyka. Argumenty za i przeciw, red. Ł. Banachowska, Warszawa 1965, s. 114–147.

Eisler J., Polski rok 1968, „Monografie”, t. XXII, Warszawa 2006.

Groszkowski J., Parę słów z okazji jubileuszu Instytutu Maszyn Matematycznych, ,,Informatyka” 1973, R. 8, nr 3, s. 15.

Herczyński R., Spętana nauka. Opozycja intelektualna w Polsce 1945–1970, Warszawa 2008.

Madey J., Sysło M.M., Początki informatyki w Polsce, ,,Informatyka” 2000, R. 36, nr 9, s. 14–19.

Madey J., Sysło M.M., Początki informatyki w Polsce, ,,Informatyka” 2000, R. 36, nr 10, s. 18–23.

Marczyński R., The first seven years of Polish digital computers, ,,Annals of the History of Computing” 1980, t. II, s. 37–48.

Marczyński R., Jak budowałem aparaty matematyczne w latach 1948–1950, ,,Informatyka” 1989, R. 24, nr 8–12, s. 16–19.

Mulak J., Polska lewica socjalistyczna 1939–1944, Warszawa 1990.

Łukaszewicz L., Od Grupy Aparatów do Instytutu Maszyn Matematycznych, ,,Informatyka” 1989, nr 8–12, s. 2–4 i 23.

Łukaszewicz L., On the beginning of computer development in Poland, ,,Annals of the History of Computing” 1990, t. XII, s. 103–107.

Łukaszewicz L., O początkach informatyki w Polsce. Od Grupy Aparatów do Instytutu Maszyn Matematycznych. Referat wygłoszony na konferencji ,,Czterdzieści lat informatyki w Polsce, zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Informatyczne w dn. 22 X 1988 r., ,,Nauka Polska” 1989, nr 1.

Łukaszewicz L., Informatyka polska powstała w PAN, ,,Nauka” 2003, nr 3, s. 75–78.

Manifest Wolności, [w:] Z Pola Walki. Cele i drogi podziemnego ruchu robotniczego w Polsce (1939–1942), Londyn 1943, s. 5–6.

The School of Franz Brentano, red. L. Albertazzi, M. Libardi, R. Poli, Dordrecht 1996.

1Autor dziękuje Markowi Greniewskiemu, Jerzemu Milewskiemu oraz Marcinowi Dankowi i pani H. Gutowskiej za okazaną pomoc.

2Cz. Strzeszewski, Na przełomie czasów, Lublin 1995, s. 21–22.

3Na stronie www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=114616 podawana jest informacja, że promotorem był profesor Tadeusz Kotarbiński. Na zapytanie skierowane do archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego otrzymałem następującą odpowiedź: „W odpowiedzi na Pańskiego e-maila z dnia 21.09.2010 informuję, że według znajdującej się w zbiorach Archiwum UJ księgi promocji doktorskich (sygnatura AUJ SII 523) Henryk Feliks Greniewski, urodzony 11.10.1903 r. w Warszawie, dnia 24.11.1926 r. promowany został na stopień doktora filozofii (filozofia ścisła), a promotorem jego pracy z matematyki pt. „Przyczynek do podstaw logicznych mechaniki” był prof. Stanisław Zaremba. Te same informacje zawarte są w jego teczce doktorskiej (sygnatura AUJ WF II 504), zawierającej protokół z egzaminów (rygorozów) doktorskich. W teczce tej znajduje się również podanie H. Greniewskiego o dopuszczenie go do zdawania egzaminów doktorskich, w którym to informuje, że swoją pracę doktorską pisał pod kierunkiem prof. W. Wilkosza, a jego wcześniejsza publikacja, którą również brano pod uwagę w przewodzie doktorskim, zatytułowana była „Próba dedukcyjnej teorii przyczynowości”. Niestety AUJ nie posiada samej pracy doktorskiej H. Greniewskiego. Z poważaniem mgr Marcin Danek, młodszy dokumentalista AUJ”. Marek Greniewski (syn Henryka) w korespondencji ze mną informuje, że: „1) Potwierdzona została informacja, że H. Greniewski doktoryzował się na UJ – prof. Kotarbiński nie był związany z UJ i nie był promotorem mojego ojca. 2) Promotorstwo pracy firmowali prof. prof. W. Wilkosz i S. Zaremba. Prof. Zaremba zainteresował się logiką matematyczną dopiero pod koniec lat dwudziestych, na co wskazują daty jego publikacji. 3) L. Chwistek habilitował się w drugiej połowie lat dwudziestych, jako doktor nie mógł być formalnie promotorem. Chwistek był jednak inicjatorem prac z zakresu logiki na UJ i to pod jego kierunkiem merytorycznym pisał swoją tezę doktorską mój ojciec. Promotorem był Leon Chwistek. Henryk Greniewski był zaprzyjaźniony z profesorem Tadeuszem Kotarbińskim”.

4Greniewski był w Wilnie od września 1939 roku. Już w grudniu 1939 posługując się fałszywymi dokumentami wystawionymi na nazwisko Wacław Rutkowski przybył do Warszawy. Komitet Główny powierzył mu misję założenia komórek organizacyjnych w Warszawie. Pod koniec zimy 1940 roku został zastępcą Zagórskiego, który stał na czele Komitetu Głównego „Wolności”.

5Zob. Manifest Wolności, [w:] Z Pola Walki. Cele i drogi podziemnego ruchu robotniczego w Polsce (1939–1942), Londyn 1943, s. 5–6

6Na intrygujące pytanie, dlaczego Henryk Greniewski został szefem biura szyfrów, a później po wojnie, co się przecież wiąże, szefem Grupy Aparatów Matematycznych, możemy znajdować odpowiedź w informacji, jaką otrzymałem od Marka Greniewskiego:

„Projekt ENIGMA był w latach 30. nadzorowany przez dr Tadeusza Modelskiego (oficjalnie najpierw jednego ze starostów warszawskich, a następnie wiceprezydenta Warszawy, a w rzeczywistości jednego z szefów polskiego wywiadu, który to wywiad był wówczas częścią Ministerstwa Spraw Wewnętrznych). Tadeusz Modelski był następnie w latach 40. szefem polskiego wywiadu w Wielkiej Brytanii i dlatego w PRL nikt z naszej rodziny nie przyznawał się do znajomości lub związków z nim.
Ponieważ moja matka była spowinowacona z Modelskimi, a Czesława Skąpska – siostra żony Tadeusza – Janiny, była jednocześnie najbliższą przyjaciółką mojej matki, to powodowało utrzymywanie dość ścisłych relacji towarzyskich pomiędzy rodzinami. Konsekwencją, było konsultowanie przez Henryka Greniewskiego prac nad tzw. Bombą Kryptograficzną wchodzącą w skład projektu ENIGMA. To znajomość kryptografii była przyczyną, dla której mój ojciec w czasie II wojny światowej prowadził biuro szyfrów PPS-WRN. W latach 60., w czasie pobytów w Wielkiej Brytanii, kilkukrotnie odwiedzałem dr. Tadeusza Modelskiego w jego londyńskim domu, koło stacji metra Shepherd Bush. To był bardzo interesujący rozmówca i miły człowiek”.

7Marek Greniewski w korespondencji twierdzi, że powołanie Grupy Aparatów Matematycznych w 1948 roku było związane nie z maszyną ENIAC, ale z publikacjami Johna von Neumana i Alana Turinga. „Koncepcję wewnętrznie programowanego komputera opublikował John von Neumann w 1946 roku, a praca ta była dobrze znana zarówno mojemu ojcu, jak prof. Januszowi Groszkowskiemu”.

8Zob. J. Eisler, Polski rok 1968, „Monografie”, t. XXII, Warszawa 2006, s. 273.

9Zob. L. Łukaszewicz, O początkach informatyki w Polsce. Od Grupy Aparatów do Instytutu Maszyn Matematycznych, referat na konferencji „40 lat informatyki w Polsce, październik 1988, „Informatyka” 1989, nr 8–12, s. 2–4.

10Na moje zapytanie w tej sprawie otrzymałem następującą odpowiedź: „Niestety niewiele możemy pomóc. To co ustaliłam: W książce Greniewski, H.: Elementy logiki formalnej, w przedmowie, prof. wyraża słowa podziękowania mgr. inż. Zdzisławowi Pawlakowi. W wydawnictwie z okazji 50 lat IPPT PAN 1952–2002 s. 131, cytuję: «Pierwsza praca doktorska z dziedziny informatyki została obroniona w IPPT PAN w 1957 r. Autorem rozprawy był Zdzisław Pawlak – późniejszy twórca teorii zbiorów przybliżonych». Nie ma informacji, kto był promotorem. Prace doktorskie posiadamy od 1966 r. Więcej danych nie znalazłam. Z poważaniem H. Gutowska”.
Henryk Greniewski wypromował również 6 doktorów nauk ekonomicznych m.in. Jerzego Eysymontta. Eysymontt był działaczem opozycji i doradcą „Solidarności”. Od 1991 roku w dwóch kolejnych rządach był ministrem, kierownikiem Centralnego Urzędu Planowania.

11Zauważmy, że termin „informatyka” jako nazwę dziedziny nauki zaproponował jako pierwszy jeden z twórców pierwszego polskiego komputera XYZ prof. Romuald Marczyński. Odbyło się to w 1968 roku na konferencji w Zakopanem (uzasadniał to istnieniem już nazw „Informatik” w jęz. niemieckim i „informatique” w jęz. francuskim).

12„Polityka” 2003, nr 42, s. 98–99.

13W jego skład wchodzili jeszcze: Jan Brzechwa, prof. Józef Hurwic, Jarosław Iwaszkiewicz (nieobecny przy rozstrzyganiu), Mieczysław Jastrun, prof. Stanisław Skorupka, prof. Włodzimierz Zonn i redaktor Leon Bielski.

14Jury było w niemałym kłopocie. Po długiej dyskusji oświadczono się jednomyślnie za wyrazem „orbitować”, który na ogólnym tle wydawał się jeszcze stosunkowo najbardziej udanym (kopiującym zresztą wyraz angielski). Jest rzeczowo poprawny, brzmi znośnie, zbudowany prawidłowo. Chyba dotąd nie spopularyzował się. W prasowych sprawozdaniach o odnośnym eksperymencie czytamy raczej, że kosmonauta odbywa „spacer”.

15Zob. J. Segal, Lintroduction de la cybernétique en R.D.A. Rencontres avec l’idéologie marxiste, [w:] Science, Technology and Political Change. Proceedings of the XXth International Congress of History of Science, Liège 20–26 July 1997, t. I, Turnhout 1999, s. 67–80; idem, Die Einführung der Kybernetik in der DDR. Begegnung mit der marxistischen Ideologie, www.jerome-segal.de/Publis/Kyb-DDR.htm (dostęp: 16.10.2015).

16Praca Logique et cybernétique de la planification („Cahiers du Séminaire d’Econométrie” 1962, s. 115–164) cytowana była przez André Maisseu, przewodniczącego World Council of Nuclear Workers [w:] The Unquestionable Answer for Sustainable Development: The Use of Nuclear Energy www.globalsecurity.org/wmd/library/report/2005/art137-teheran2005.htm (dostęp: 16.10.2015).

17Por. sprawozdanie z dyskusji w Cybernetyka. Argumenty za i przeciw, red. Ł. Banachowska, Warszawa 1965, s. 114–147.