Cezary Berezowski

Urodzony 15 III 1898 w Odessie. Studia prawnicze na UW (1920–1924), asystent w Katedrze Prawa Państwowego i Międzynarodowego (1924–1930), doktorat (1925). Równolegle kierownik Katedry Prawa Narodów KUL (1928–1933). Stypendium w Paryżu i Berlinie (1930/1931). Habilitacja na UJ (1935). Docent w Katedrze Prawa Państwowego i Międzynarodowego UW (1935), profesor (1937). W czasie okupacji uczestnik tajnego nauczania. Wykładowca KUL (1944–1946). Kierownik Katedry Prawa Międzynarodowego (od 1961: Prawa Międzynarodowego Publicznego) na Wydziale Prawa UW (1946–1968). Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UW (1951–1953). W 1958 i 1964 wykłady w Akademii Prawa Międzynarodowego w Hadze.

Prawnik, specjalista w zakresie prawa międzynarodowego i organizacji międzynarodowych.
Dyrektor Instytutu Nauk Prawnych PAN (1957–1968). Członek TNW (1947) i Towarzystwa Naukowego KUL (1944). Wiceprzewodniczący Komitetu Prawnego Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego. Członek kolegium redakcyjnego „Państwa i Prawa” (1956–1957).
Zmarł 19 V 1970 w Warszawie.

Teoria genezy państwa. Studium publiczno-prawne, Warszawa 1929; Powstanie Państwa Polskiego w świetle prawa narodów, Warszawa 1934; Zagadnienia zwierzchnictwa terytorialnego, Warszawa 1957; Międzynarodowe prawo lotnicze, Warszawa 1964; Prawo międzynarodowe publiczne, cz. 1–2, Warszawa 1966–1969.

Biogramy uczonych polskich, cz. 1: Nauki społeczne, z. 1: A-J, Wrocław 1983.

KAROL KARSKI

CEZARY BEREZOWSKI*

1898–1970

 

Cezary Berezowski urodził się 15 marca 1898 roku w Odessie. Tam też w 1917 roku ukończył gimnazjum. W tym samym roku rozpoczął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Noworosyjskiego w Odessie, gdzie zaliczył 3 semestry. Studia prawnicze odbył na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego (1920–1924). W 1925 roku na podstawie rozprawy Komisja Międzysojusznicza Rządu i Plebiscytu Górnego Ślaska i jej działalność w świetle prawa publicznego (1925), napisanej pod kierunkiem Zygmunta Cybichowskiego, uzyskał stopień naukowy doktora nauk prawnych. W roku akademickim 1930/1931 przebywał w Paryżu i w Berlinie, gdzie – korzystając ze wsparcia Funduszu Kultury Narodowej – prowadził badania w celu napisania rozprawy habilitacyjnej. W 1935 roku na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych dzięki rozprawie Odrodzenie Państwa Polskiego w świetle prawa narodów (wydanej pod tytułem Powstanie Państwa Polskiego w świetle prawa narodów, 1934). W 1937 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym prawa międzynarodowego publicznego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Nominację na profesora zwyczajnego prawa międzynarodowego publicznego na Wydziale Prawa UW otrzymał w 1946 roku.

Jego zainteresowania badawcze obejmowały wiele dziedzin prawa międzynarodowego publicznego. Był wybitnym specjalistą w zakresie prawa lotniczego. Opublikował m.in. podręcznik Międzynarodowe prawo lotnicze (1964). Pełnił funkcję doradcy rządowego w tej dziedzinie oraz reprezentował Polskę na wielu konferencjach międzynarodowych dotyczących tej problematyki. Zajmował się też problematyką podmiotowości prawnomiędzynarodowej, w tym statusem podmiotów niesuwerennych. Opracował teorię tej podmiotowości oraz sformułował tezę, według której nie tylko państwa są podmiotami tego prawa. Zajmował się także problematyką powstania i uznania państwa, czego śladem są prace: Teoria genezy państwa. Studium publiczno-prawne (1929), Niektóre zagadnienia uznania międzynarodowego, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Juliana Makowskiego z okazji 50-lecia jego pracy naukowej (1957), a także problematyką zwierzchnictwa terytorialnego, co dokumentuje pozycja Zagadnienia zwierzchnictwa terytorialnego. Z teorii prawa międzynarodowego (1957). W sferze zainteresowań naukowych prof. Cezarego Berezowskiego znajdowało się także prawo organizacji międzynarodowych – powstały np.: O artykule 19 statutu Ligi Narodów (1930), Organizacja Narodów Zjednoczonych (1946) – oraz prawo konfliktów zbrojnych, którego dotyczy Ochrona prawnomiędzynarodowa zabytków i dzieł sztuki w czasie wojny (1948). Swoją pracę naukową zwieńczył opracowaniem – wraz z Kazimierzem Liberą i Wojciechem Góralczykiem – systemu prawa międzynarodowego. Z trzech planowanych tomów Prawa międzynarodowego publicznego zdążył opublikować tylko dwa (t. I, 1962; t. II, 1966).

W latach 1924–1930 Cezary Berezowski był asystentem na Uniwersytecie Warszawskim w Katedrze Prawa Państwowego i Międzynarodowego. Wykłady prowadził ponownie od 1935 roku, początkowo jako zlecone, będąc docentem prawa politycznego i prawa narodów, a od 1937 roku jako profesor nadzwyczajny. W latach 1940–1944 wykładał prawo międzynarodowe publiczne i prawo państwowe na tajnym Wydziale Prawa UW. Od 1946 roku do 1968 roku jako profesor zwyczajny prawa międzynarodowego publicznego na Wydziale Prawa UW kierował Katedrą Prawa Międzynarodowego, która od 1961 roku nosiła nazwę Katedry Prawa Międzynarodowego Publicznego UW. Równolegle – w latach 1946–1949 – kierował Instytutem Prawa Lotniczego i Zagadnień Gospodarczych Lotnictwa UW. W latach 1951–1953 był dziekanem Wydziału Prawa UW.

Cezary Berezowski w trakcie wojny polsko-bolszewickiej przyłączył się do oddziałów polskich w Kijowie. W stopniu podporucznika służył w 214 Pułku Ułanów, kończąc służbę wojskową w 1920 roku. W latach 1924–1927 był urzędnikiem w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. W 1927 roku został aplikantem w okręgu Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Od 1927 do 1937 roku pracował w Biurze Prawnym Prezydium Rady Ministrów, początkowo na stanowisku radcy ministerialnego, a od 1934 roku – kierownika referatu. W 1928 roku uczestniczył w 35. Konferencji Stowarzyszenia Prawa Międzynarodowego (ILA) w Warszawie. W 1929 roku przeniósł się po raz pierwszy z UW na Katolicki Uniwersytet Lubelski. Został wówczas zastępcą profesora prawa narodów na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Kierował Katedrą Prawa Narodów KUL.

W 1933 roku zakończył pracę w Lublinie. Dwa lata później podjął współpracę z Wydziałem Prawa UW. Podczas II wojny światowej pracował jako biuralista w cukrowni w Piasecznie k. Warszawy (1940–1944). W latach 1944–1948 ponownie związał się z KUL, gdzie wykładał prawo międzynarodowe na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. W 1946 roku – kontynuując jeszcze zajęcia na KUL – rozpoczął ponownie pracę na Wydziale Prawa UW. Tu pozostał do czasu przejścia na emeryturę w 1968 roku.

Przez wiele lat prof. Cezary Berezowski łączył zatrudnienie w UW z pracą w Instytucie Nauk Prawnych PAN w Zespole Prawa Międzynarodowego Publicznego i Prywatnego (1957–1968). Był dyrektorem Instytutu Nauk Prawnych PAN (1957–1968).

Jeszcze w 1938 roku prowadził wykład z zakresu niesuwerennych podmiotów prawa międzynarodowego w Haskiej Akademii Prawa Międzynarodowego. Ponownie został tam zaproszony w 1964 roku w celu wygłoszenia wykładu na temat rozwoju prawa lotniczego. W 1956 roku uczestniczył w 47. Konferencji ILA w Dubrowniku. W jej trakcie Grupa Polska ILA została ponownie przyjęta do stowarzyszenia światowego. W 1944 roku został członkiem Towarzystwa Naukowego KUL, a w 1947 roku – członkiem korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Jeszcze przed II wojną światową należał do Grupy Polskiej ILA. Szczególnie był zaangażowany w działalność Komitetu Prawa Kosmicznego ILA. Po reaktywacji jej prac w ramach stowarzyszenia światowego w 1956 roku został członkiem Zarządu, a w 1957 roku – przewodniczącym Grupy Polskiej ILA. Uczestniczył w pracach Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego (ICAO) i Podkomitetu Prawnego Komitetu ONZ do Spraw Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej. Brał udział w pracach nad przygotowaniem projektu konwencji dotyczącej międzynarodowej odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne.

W latach 1956–1957 wchodził w skład kolegium redakcyjnego „Państwa i Prawa”. Był również członkiem Komisji Kodyfikacyjnej działającej przy ministrze sprawiedliwości. Manfred Lachs stwierdził, że Cezary Berezowski był „u schyłku swojego życia dziekanem polskich profesorów prawa międzynarodowego”. Kazimierz Libera pisał o nim jako o „nestorze internacjonalistów polskich, wielkiej miary uczonym i pedagogu”.

Profesor Cezary Berezowski był także członkiem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, Zrzeszenia Prawników Demokratów oraz Klubu Profesury Demokratycznej.

Był wyróżniony Złotą Odznaką Zasłużonego dla m.st. Warszawy. Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1928), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955) oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1958).

Zmarł 19 maja 1970 roku w Warszawie.

Wybrana literatura

 

Karolewicz G., Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, Lublin 1996, t. I-II.

Karski K., A Brief Review of Instruction on the Public International Law at the University of Warsaw, „Miscellanea Iuris Gentium” 1991, t. II s. 153.

Karski K., Uniwersytet Warszawski, [w:] Z kart historii polskiej nauki prawa międzynarodowego, red. A. Przyborowska-Klimczak, Lublin 2002, s. 135–138.

Lachs M., Rzecz o nauce prawa międzynarodowego, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986.

Libera K., Cezary Berezowski (1898–1970), „Państwo i Prawo” 1970, nr 8–9, s. 351–352.

Przyborowska-Klimczak A., Prawo narodów, w: Dębiński A., Prawo. Kultura. Uniwersytet. 80 lat ośrodka prawniczego KUL, Lublin 1999.

Przyborowska-Klimczak A., Polskie podręczniki prawa międzynarodowego wydane w XX w., [w:] Z kart historii polskiej nauki prawa międzynarodowego, red. A. Przyborowska-Klimczak, Lublin 2002.

Przyborowska-Klimczak A., Cezary Berezowski (1898–1970), [w:] Profesorowie prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, red. A. Dębiński, W.S. Staszewski, M. Wójcik, Lublin 2006, s. 15–23.

Równy K., Stowarzyszenie Prawa Międzynarodowego (ILA) – Grupa Polska. Cele i historia: Ustanowienie Grupy Polskiej ILA – jej ojcowie założyciele (www.ila.org.pl/cele-i-historia, dostęp: 2.03.2016).

Równy K., Stowarzyszenie Prawa Międzynarodowego (ILA) – Grupa Polska. Cele i historia: Przerwanie członkostwa Grupy Polskiej z powodu II wojny światowej i reaktywowanie go w 1956 roku (www.ila.org.pl/cele_i5.html).

Śródka A., Uczeni polscy XIX-XX stulecia, t. I, Warszawa 1994, s. 106.

*Tekst opublikowany pierwotnie w: Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808–2008, red. G. Bałtruszajtis, Warszawa 2008, s. 158–161.