Rewolucja parasolkowa w Hongkongu. Przyczyny, przebieg, następstwa

Autor przedstawia przyczyny, przebieg i konsekwencje tzw. rewolucji parasolkowej w Hongkongu w 2014 roku. Mimo, że protesty w specjalnym regionie administracyjnym Chińskiej Republiki Ludowej trwały niecałe trzy miesiące, odcisnęły wyraźne piętno na sytuacji wewnętrznej Hongkongu, jego systemie partyjnym oraz postawach społeczno-politycznych Hongkończyków. Rewolucję parasolkową należy interpretować w szerszym kontekście zmian następujących po 1997 roku, czyli po przekazaniu zwierzchności nad regionem Chińskiej Republice Ludowej.

Autor przeanalizował bezpośrednie oraz kontekstowe przyczyny rewolucji parasolkowej z perspektywy wybranych aspektów teorii działań kolektywnych, deprywacji relatywnej, tożsamości społecznej, mobilizacji zasobów i modernizacji. Jego celem była weryfikacja hipotezy, że istotnym skutkiem rewolucji parasolkowej stało się pogłębienie rozłamu socjopolitycznego w Hongkongu, a sam wybuch protestów mógł być przykładem scenariusza wybuchu niezadowolenia społecznego w wyniku odczucia deprywacji relatywnej, wspartej przez sprzyjające okoliczności związane z mobilizacją zasobów i tożsamości społecznej.

W pracy wskazano, że w Hongkongu powszechne jest poczucie deprywacji w odniesieniu do dwóch głównych sfer: wartości politycznych (oczekiwania demokratyzacji prawa wyborczego) oraz wartości dobrostanu (poczucie „rozpływania się” wyjątkowego statusu ekonomicznego i tożsamości kulturowej Hongkończyków). W przypadku tych pierwszych pojawia się forma deprywacji progresywnej, tzn. sytuacja, gdy stopień zaspokojenia potrzeb politycznych społeczeństwa hongkońskiego – zawiedzionego w wyniku decyzji Stałego Komitetu Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych ograniczającej proces demokratyzacji, która to decyzja była bezpośrednią przyczyną protestów – zaczął zauważalnie rozmijać się ze stopniowo rosnącymi aspiracjami tzw. środowiska prodemokratycznego. W kontekście wartości dobrostanu bliższa wydaje się formuła deprywacji kryzysowej, polegająca na tym, że przy niezmienionych oczekiwaniach odczuwalnie zmniejszyły się możliwości zaspokajania potrzeb społeczno-ekonomicznych części społeczeństwa oraz wzrosło poczucie zagrożenia własnej tożsamości kulturowej.

Bez uwzględnienia innych teorii społecznych, na przykład teorii mobilizacji zasobów zmodyfikowanej przez Berta Klandermansa, trudno jest jednak wytłumaczyć transformację niezadowolenia społecznego w Hongkongu w proces sprzeciwu społecznego. Do wybuchu protestów doprowadziły bowiem także sprzyjające warunki w postaci istniejącej już wcześniej „struktury mobilizacji”, nakreślonego apelu politycznego oraz poczucia wspólnoty między młodymi mieszkańcami Hongkongu, opartej na współdzielonych emocjach.

Publikacja adresowana jest do naukowców badających procesy demokratyzacji, radykalizacji, mobilizacji społecznej i przemian systemów partyjnych, szczególnie w kontekście Azji Wschodniej. Zainteresuje także czytelników szukających informacji o mechanizmach powstawania sprzeciwu społecznego i formach działania ChRL w odniesieniu do mniejszych podmiotów politycznych.

******

The Umbrella Revolution in Hong Kong: Causes, Course, Consequences

The author presents the causes, course and consequences of the so-called umbrella revolution in Hong Kong in 2014. The protests should be interpreted in the wider context of the changes that followed 1997, that is, from the moment of the transfer of authority over the region to the People's Republic of China. Although they lasted less than three months, they left a significant mark on the internal situation and the party system as well as the social-political attitudes of the residence of Hong-Kong (Hong-Kongians).

Keywords: revolution, Hong Kong, relative deprivation, protest, socio-political split, party system.

Łukasz Zamęcki – doktor nauk o polityce (2010), pracownik naukowo-dydaktyczny Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW, od 2016 roku prodziekan ds. badań naukowych i współpracy z zagranicą. W latach 2013–2015 sekretarz Zarządu Polskiego Towarzystwa Studiów Europejskich. Od 2017 roku sekretarz zarządu Komitetu Naukowego „Socio-Political Pluralism” Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych (IPSA). Kierownik projektu badawczego „A means to an end. 16+1 formula as a mile stone to the New Silk Road” realizowanego w ramach The IEEM Academic Research Grants. Uczestnik krajowych i międzynarodowych projektów naukowych. Członek redakcji „Przeglądu Europejskiego”. Współpracownik MEN i CKE. Autor kilkudziesięciu publikacji, w których porusza kwestie przemian politycznych w Hongkongu, systemu politycznego ChRL, polityki surowcowej państw, podstaw teoretycznych nauk o polityce. W latach 2010–2017 wygłaszał referaty m.in. w Hongkongu, Makau, Chengdu, Szanghaju, Londynie, Nikozji, Tallinie, Sofii.