Sypałem ziarna maku… Podróż grecka Zbigniewa Herberta

Zbigniew Herbert kilkukrotnie podróżował do Grecji, gdzie odwiedził najważniejsze, fundamentalne dla greckiej kultury i tradycji europejskiej miejsca, jak Ateny, Delfy, Korynt, Mykeny, Spartę. Podróże te zaowocowały esejami i wierszami, które pokazują fascynację poety kulturą grecką. Książka stanowi próbę opisania najważniejszych wątków oraz specyfiki greckiego podróżopisarstwa Zbigniewa Herberta na tle innych przykładów literackich wędrówek pisarzy do tego kraju.

******

“I sprinkled poppy seeds…”: Zbigniew Herbert’s Greek Journey

In the course of several trips to Greece, Zbigniew Herbert visited places that are the most important, fundamental even, for Greek culture and the classical European tradition, such as Athens, Delphi, Corinth, Mycenae and Sparta. His Greek travels resulted in great works: essays and poems that show the poet’s fascination with Greek culture. The book is an account of the most important themes and unique aspects of his Greek travel writing, captured against the background of other examples of writers’ literary journeys to the same country.

Keywords: Zbigniew Herbert, journey to Greece, ancient Greek culture, Greece in the 20th century, Polish poetry.

Książka "Podróż grecka Zbigniewa Herberta" autorstwa prof. Marii Kalinowskiej, wybitnej znawczyni związków grecko-polskich, zwłaszcza w kontekście dziewiętnastowiecznego filhellenizmu i europejskiego romantyzmu, jest pierwszą monografią, która w holistyczny sposób usiłuje pokazać fenomen greckich inspiracji autora Pana Cogito. Autorka stroni przy tym od kronikarskiego ujęcia, nie koncentruje się na chronologii podróży Herberta, katalogowaniu aluzji czy drobiazgowej analizie wszelkich możliwych nawiązań do Hellady w jego dziele. Zamiast tego Maria Kalinowska, prowadząc swoisty dialog z Herbertem, usiłuje – deszyfrując warstwa po warstwie palimpsestowo nakładające się na siebie aluzje do Grecji, jej krajobrazu, historii i kultury – pokazać grecką podróż Herberta w znacznie szerszym, niż dotychczas uważano, kontekście. Jej książka, która składa się z niejako osobnych, zapewne pisanych na przestrzeni wielu lat, esejów i szkiców, prezentuje nieoczywistą perspektywę patrzenia na erudycyjną poezję Herberta, o której – wydawałoby się – niewiele więcej już można powiedzieć, zwłaszcza jeśli idzie o jego zakorzenienie w kulturze antycznej, mocne i trwałe przekonanie o nieprzemijalności dzieł dawnych wieków.
Dr hab. Michał Bzinkowski, prof. UJ, Wydział Filologiczny UJ, Instytut Filologii Klasycznej

Ujęcie prof. Kalinowskiej bardzo wiele zyskuje na tym, że nie zatrzymuje się na poziomie opublikowanych utworów Herberta, nie zatrzymuje się też na ineditach podanych do druku przez edytorów po śmierci autora Studium przedmiotu, lecz bazuje na kwerendzie archiwalnej. Wgląd w rękopisy i maszynopisy prowadzi Autorkę do utworów niedokończonych, czasem ledwie rozpoczętych, a niewątpliwie relewantnych dla obranego w książce tematu, bo pokazujących rozmaite trudności, z jakimi zmagał się Herbert, poszukując swojego modelu «podróży greckiej». Co istotne, Autorka – komentując urywki czy ułomki niesfinalizowanych tekstów – wykazuje się z jednej strony kreatywną wyobraźnią (rekonstruuje na podstawie śladów możliwą intentio auctoris), z drugiej zaś – krytycznym dystansem wobec własnych prób rekonstrukcyjnych.
Dr hab. Mateusz Antoniuk, prof. UJ, Wydział Polonistyki UJ, Katedra Historii Literatury Polskiej XX Wieku

Maria Kalinowska – historyk literatury polskiej, profesor zwyczajny na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Do roku 2014 profesor w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Autorka książek i artykułów o literaturze romantycznej, o polskiej recepcji kultury greckiej i o teatrze Reduta, m.in. Grecja romantyków (1994) i Los, miłość, sacrum. Studia o dramacie romantycznym i jego dwudziestowiecznej recepcji (2003) oraz nowych edycji utworów Juliusza Słowackiego: Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu (2012), Agezylausz (2015). Kierownik ogólnopolskich projektów badań nad recepcją antyku i polskim filhellenizmem. Współredaktor kilkunastu książek zbiorowych, m.in. Filhellenizm w Polsce (2007, 2012), Sparta w kulturze polskiej (2014, 2015).