Wehikuły pamięci. Przeszłość i władza w dawnym Krakowie (do końca XVIII w.)

Prezentowana książka została poświęcona zjawisku kultury pamięci elity władzy miasta Krakowa w okresie średniowiecza i czasów nowożytnych (do końca XVIII wieku). Autor koncentruje się przede wszystkim na funkcjonowaniu miejskich „wehikułów pamięci” – a więc praktyk politycznych zaangażowanych w wytwarzanie, kształtowanie i instytucjonalizację oficjalnej pamięci miasta, której podstawowym nośnikiem były przywileje strzeżone na ratuszu. Owa swoista polityka pamięci władz miasta Krakowa służyła przede wszystkim legitymizacji samorządowego ładu prawno-ustrojowego. Ośrodkiem koordynującym pracę krakowskich „wehikułów pamięci” była kancelaria działająca u boku rady miejskiej.

******

Vehicles of Memory. The Past and Power in Old Kraków (Until the End of the 18th Century)

The book is devoted to the culture of memory of the political elites of Kraków in the middle ages and early modern times (until the end of 18th century). The author concentrates on the workings of the city’s “vehicles of memory”: political practices aimed at the making, shaping and institutionalizing of the official memory of the city, whose chief medium were copies of privileges guarded in the city hall. This sui generis politics of memory on the part of Kraków authorities served above all to legitimize the autonomy of the city’s legal and political system. The centre coordinating the work of Kraków’s “vehicles of memory” was the chancellery run by the city council.

Keywords: Kraków, burghers, Old Polish city, urban culture, city chancellery, city archive, culture of memory.

Studium dra Oknińskiego oparte na solidnej kwerendzie źródłowej i w umiejętnym stopniu czerpiące z dawniejszego dorobku literatury (…) stanowi bez wątpienia novum nie tylko w dotychczasowych studiach nad dawnym Krakowem. Odsłania bowiem arkana kultury politycznej stołecznego ośrodka, w sposób przemyślany kreowanej w kręgu jego władz; ośrodka, który pod wieloma względami w dobie nowożytnej utracił swoje dawne znaczenie, ale starał się zachować je w sferze symbolicznej (ideowej) poprzez budowanie spójnej wizji własnej przeszłości, i z tego też względu w pełni zasługuje na opublikowanie.
Z recenzji dr. hab. Marcina Starzyńskiego, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego

Praca dra Piotra Oknińskiego jest dziełem oryginalnym i nowatorskim w polskiej historiografii. Podjęto w niej próbę monograficznego ujęcia problemu środków i metod (owych tytułowych „wehikułów”), za pomocą których rada miejska i elity mieszczańskie Krakowa usiłowały kształtować obraz swojej przeszłości w odniesieniu do celów doraźnych w nadzwyczaj długim okresie, bo od ostatniej ćwierci XIV w. do końca XVIII stulecia. De facto jest to rozprawa o „polityce historycznej” uprawianej przez grupę rządzącą w mieście, widzianej poprzez pryzmat zastosowanych środków przekazu i przez wyniki szczegółowej analizy treści ukrytych w tychże przekazach. Polityki, jak doskonale udowadnia Okniński, nie tylko odzwierciedlającej aspiracje miasta i mieszczaństwa, ale też będącej odpowiedzią na ataki płynące ze środowiska szlachty. Miała więc ona na celu zapewnienie nie tylko dobrego samopoczucia krakowian w kraju, którego oficjalna wizja przeszłości służyła uzasadnieniu uprzywilejowania ziemiaństwa, lecz także całkiem konkretne wsparcie dla działań przedsięwziętych na dworze oraz obronę podejmowanych w ich wyniku decyzji królewskich odnawiających prawa miasta.
Z recenzji prof. dr. hab. Mateusza Golińskiego, Uniwersytet Wrocławski

Dr Piotr Okniński pracuje na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego. Wcześniej pracował w Niemieckim Instytucie Historycznym w Warszawie i w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. Członek Komisji Historii Miast przy Komitecie Nauk Historycznych PAN. Specjalizuje się w badaniach z zakresu źródłoznawstwa i historii form kancelaryjnych oraz porównawczej historii miast i mieszczaństwa Europy Środkowej w średniowieczu i czasach nowożytnych.