Karol Irzykowski w dwudziestoleciu międzywojennym. Studia i dyskusje w 150. rocznicę urodzin krytyka

Monografia wieloautorska ukazuje sylwetkę Karola Irzykowskiego w dwudziestoleciu międzywojennym, prezentując stosunek krytyka wobec Młodej Polski oraz jego interakcje z awangardą. Artykuły syntetyzują też refleksję Irzykowskiego na temat zmysłowej reprezentacji doświadczenia, wskazując na jego aktywność intelektualną w dziedzinie teatru i kina. Autorzy omawiają ponadto dyskusje Irzykowskiego z marksizmem, polemiki krytyczne wobec Żydów (środowiska „Wiadomości Literackich”), stosunek do Polskiej Akademii Literatury. Ostatni blok tekstów poświęcony jest unikatowemu klerkostwu pisarza i wynikającej z niego samotności na tle innych modeli klerkostwa w kontekście m.in. geografii literackiej oraz oskarżeń Irzykowskiego o antysemityzm.

******

Karol Irzykowski in the Interwar Period. Studies and Discussions on the 150th Anniversary of the Birth of the Critic

This monograph, prepared by numerous authors, shows the figure of Karol Irzykowski in the interwar period, presenting the attitude of the critic towards the Young Poland movement and his interactions with the avant-garde. The articles synthetize Irzykowski’s reflections on the sensual representation of experience, pointing to his intellectual activity in the field of theatre and cinema. The authors address Irzykowski’s discussions with Marxism, his polemics critical of the Jews (the circle of “Wiadomości Literackie”), his attitude to the Polish Academy of Literature. The last bloc of texts is devoted to a unique clercism of the writer and the solitude resulting from it, shown against the background of other models of clercism in the context of literary geography and Irzykowski's accusations of anti-Semitism.

Keywords: literary criticism, interwar period, Karol Irzykowski, critical literary polemic, clerc

Już dawno nie czytałem pracy tak znakomicie zaprojektowanej i tak rewelacyjnie zrealizowanej! Jest to zbiorowa monografia poświęcona twórczości i miejscu Karola Irzykowskiego w życiu literackim w latach 1918–1944 (do śmierci pisarza). W osiemnastu autorskich rozdziałach/artykułach przedstawiono szczegółowe zagadnienia dotyczące historii współpracy Irzykowskiego z prasą międzywojenną, jego relacje z pisarzami i krytykami, miejsce krytyka wobec sporów międzypokoleniowych i programów literackich, jego krytykę teatralną i filmową (a przy okazji jego koncepcje dotyczące tych dziedzin sztuki), dyskusje z krytyką lewicową i prawicową, stosunek do literatury niemieckiej i francuskiej, recepcję jego twórczości w dwóch głównych miastach jego życia — we Lwowie i w Warszawie, a także stosunek pisarza do fundamentalnych problemów ówczesnego życia intelektualnego, tj. do zagadnień klerkizmu, pisarstwa jako zawodu […] i do antysemityzmu w latach 30. […] Daje to efekt niezwykłego bogactwa, a przy okazji odsłania nieznane zakamarki, nurty, zjawiska i zdarzenia życia literackiego przed 1939 r.
Z recenzji prof. dr. hab. Włodzimierza Boleckiego

Najważniejszą zaletą proponowanej publikacji jest jej dialogiczny charakter – poszczególne rozdziały tomu wchodzą wzajemnie w rezonans i, choć dotyczą odmiennych tematów, uzupełniają się znakomicie. Na tym jednak nie koniec. Redaktorki proponują do każdego z rozdziałów dyskusję. Autorzy, czytając się wzajemnie i zadając sobie pytania, stają się jednocześnie współautorami tomu w całości, a on – prawdziwą monografią zbiorową. Publikacja ma wszelkie zadatki, aby wejść do kanonu najważniejszych pozycji dotyczących zarówno samego Irzykowskiego, jak i myśli krytycznej okresu dwudziestolecia międzywojennego […]. Przy zachowaniu odrębności zarówno stylistycznej, jak i metodologicznej każdego z autorów odnosi się wrażenie misternie skonstruowanej całości, a portret Karola Irzykowskiego, jaki wyłania się z książki, jest „proteuszowo-zmienny” (by użyć sformułowania ze wstępu do książki), wielowymiarowy i nieewidentny.
Z recenzji dr hab. Kingi Siatkowskiej-Callebat

Katarzyna Sadkowska – dr hab., Uniwersytet Warszawski, Wydział „Artes Liberales”. Absolwentka polonistyki i germanistyki UW. Specjalizacja naukowa: literatura i kultura Lwowa, polsko-niemieckie i polsko-austriackie kontakty literackie w XIX i XX wieku.

Sylwia Panek – dr hab., Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej. Absolwentka polonistyki i filozofii UAM. Specjalizacja naukowa: literatura i krytyka literacka okresu międzywojennego, związki literatury i filozofii.

Weronika Szulik, https://orcid.org/
„Byłem raz w kinie…” – Karol Irzykowski wobec kina popularnego w latach dwudziestych XX wieku
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.273-291

Małgorzata Gorczyńska, https://orcid.org/0000-0003-0356-2917
„Dobre wiersze” i niedobre „wierszęta”: Irzykowski o Leśmianie
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.129-144

Agata Zawiszewska-Semeniuk, https://orcid.org/0000-0002-8098-5748
„Królewski łachman” i „pomnik elity warszawskiej”. Rekonstrukcja nienapisanej książki Karola Irzykowskiego o Polskiej Akademii Literatury
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.367-394

Sylwia Panek, https://orcid.org/0000-0002-2332-7490
Katarzyna Sadkowska, https://orcid.org/0000-0003-4151-4916
„Literatura jest sprawą niuansów”
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.9-14

Agnieszka Kwiatkowska, https://orcid.org/0000-0002-5178-631X
„Okazja do samookreśleń”. Julian Przyboś wobec Karola Irzykowskiego w dwudziestoleciu międzywojennym
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.151-166

Paweł Rams, 0000-0003-3392-8107
„Piła marksistyczna” na sądzie idealisty, czyli niełatwe relacje Karola Irzykowskiego i lewicowej krytyki literackiej w dwudziestoleciu międzywojennym
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.315-331

Marcin Jauksz, https://orcid.org/
„Więcej bajki niż bajronizmu”. Karol Irzykowski, Stanisław Przybyszewski i egotyczna historia literatury w dwudziestoleciu pisana
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.63-85

Tomasz Bocheński, https://orcid.org/0000-0003-1704-3456
Irzykowski – prekursor Witkacego, broń Boże – poprzednik
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.103-118

Konrad Niciński, https://orcid.org/0000-0003-0465-8806
Irzykowski w kręgu Skamandra
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.37-54

Konrad Niciński, https://orcid.org/0000-0003-0465-8806
Irzykowski w poszukiwaniu klerka
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.531-543

Dobrochna Ratajczak, https://orcid.org/
Karol Irzykowski w teatrze dwudziestolecia i o teatrze dwudziestolecia
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.217-234

Katarzyna Sadkowska, https://orcid.org/0000-0003-4151-4916
Klerk odrzucony. Irzykowski w międzywojennym Lwowie
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.415-445

Jakub Beczek, https://orcid.org/
Klerk w meandrach antysemityzmu
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.493-518

Mateusz Chmurski, https://orcid.org/0000-0002-8012-6089
Niebyła debata o niedojrzałości kultury: Karol Irzykowski wobec Tadeusza Boya-Żeleńskiego
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.343-356

Sylwia Panek, https://orcid.org/0000-0002-2332-7490
Samotność klerka
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.551-566

Maciej Urbanowski, https://orcid.org/0000-0003-3100-0153
Spór niedokończony. O Karolu Irzykowskim i Janie Emilu Skiwskim
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.461-485

Radosław Okulicz-Kozaryn, https://orcid.org/0000-0002-3419-3280
W gościnie i u siebie. Karol Irzykowski w „Skamandrze”, „Ponowie” i „Krokwiach”
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.17-31

Małgorzata Radkiewicz, https://orcid.org/0000-0001-6387-0810
W kręgu dziesiątej muzy. Refleksje Karola Irzykowskiego i teksty krytyczne Andrzeja Własta o sztuce filmowej
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.241-260

Dorota Heck, https://orcid.org/0000-0001-6825-7695
Zmysły Irzykowskiego. Krytyk międzywojnia i reprezentant trzeciego pokolenia Młodej Polski wobec problemu reprezentacji doznań zmysłowych (rekonesans)
https://doi.org/10.31338/uw.9788323563198.pp.183-197