Etnografowie z przymusu. Polscy zesłańcy w służbie kolonialnej Cesarstwa Rosyjskiego

Książka dotyczy udziału polskich zesłańców w ekspansji kolonialnej Cesarstwa Rosyjskiego na kazachskich stepach Azji Centralnej w XIX wieku. Zagadnienie to omówiono na podstawie wybranych tekstów autorstwa trzech polskich więźniów politycznych: Adolfa Januszkiewicza, Bronisława Zaleskiego i Seweryna Grossa, które do dziś są ważnymi źródłami dla kazachstańskiej historiografii. Podstawową perspektywę analityczną pracy stanowią teoria oralności i piśmienności oraz studia postkolonialne.

******

Ethnographers Under Coercion. Polish Exiles in the Colonial Service of the Russian Empire

The books deals with the part Polish exiles played in the colonial expansion of the Russian Empire on the Kazakh steppes of Central Asia in the 19th century. The issue is discussed on the selected texts by three Polish political prisoners: Adolf Januszkiewicz, Bronisław Zaleski and Seweryn Gross, which to this day are important sources for Kazakh historiography. The basic analytical perspective of the work are the theory of orality and literacy and post-colonial studies.

Keywords: Siberia, Central Asia, Polish exiles, Polish “Siberian triangle”, Russian imperialism, orality/literacy, (post)colonialism

Temat badań podjętych przez Autorkę uważam za ważny i bardzo perspektywiczny. Wpisują się one w popularne na świecie szeroko pojmowane studia postkolonialne, w tym przypadku są to analizy dotyczące działalności polskich zesłańców politycznych na służbie rosyjskiej i ugruntowania rosyjskiego panowania w Azji Środkowej. Jest to znacząca przemiana jakościowa w podejściu do tematu, najczęściej bowiem był on podejmowany w Polsce przez pryzmat badań martyrologicznych.
Z recenzji dr. hab. Przemysława Adamczewskiego

Autorka podjęła się bardzo trudnego zadania, a mianowicie przeanalizowania dziewiętnastowiecznych tekstów polskich zesłańców przy zastosowaniu narzędzi zaczerpniętych z teorii oralności i piśmienności. Jednym słowem – dokonała swoistego rodzaju przewartościowania miejsca zesłańca funkcjonującego pomiędzy różnymi kulturami. W dotychczasowych badaniach nad kwestią «polskiej syberiady» jest to zupełnie nowe podejście badawcze […].
Z recenzji prof. Wiesława Cabana

Karina Gaibulina (ur. 1987) ukończyła kulturoznawstwo w Instytucie Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Jej praca magisterska poświęcona polskiemu zesłańcowi Adolfowi Januszkiewiczowi (Adolf Januszkiewicz. 24 lata zesłania na Syberii: pomiędzy „cywilizacją” a „światem półdzikim”) została wydana w 2014 roku. W 2022 roku obroniła doktorat na Uniwersytecie w St. Gallen w Szwajcarii. W swoich badaniach zajmuje się m.in. teorią mediów, studiami postkolonialnymi i antropologią słowa, ze szczególnym uwzględnieniem kultury oralnej, praktyk pisma oraz kulturowych i kognitywnych konsekwencji asymilacji piśmienności. W ramach pracy doktorskiej współwyreżyserowała krótkometrażowy film dokumentalny Adolf Januszkiewicz. Wśród drogich Kazachów (2020), który został zaprezentowany na festiwalu American Association of Geographers Shorts 2021.