U podstaw lingwistyki – relacja, analogia, partycypacja

Książka stanowi próbę diagnozy podstawy poznania lingwistycznego. Diagnoza tej podstawy wydaje się niezbędna w obliczu licznych aporii lingwistycznych. Metodą, która została użyta do sformułowania i przedstawienia tej diagnozy, jest indukcja, można ją syntetycznie ująć następująco: droga od jedności do jedności analogicznej. Punkt wyjścia na tej drodze stanowi relacyjność bytu. Warunkuje ona wewnętrzną strukturę indywiduum oraz relacje realizowane przez poszczególne indywidua w ramach wspólnoty.

Relacyjna struktura całego bytu jest analogiczna, dlatego o całym bycie mówi się, że jest analogiczny (analogia entis). Analogia bytu warunkuje nie tylko poznanie lingwistyczne, lecz także lingwistykę jako dyscyplinę nauki. Analogia bytu w sposób konieczny implikuje relacje transcendentalne, i to zarówno w zakresie wspólnoty indywiduów, jak i w zakresie wewnętrznej struktury każdego indywiduum z osobna.

Ponieważ tak indywiduum, jak wspólnota są realne, to relacje transcendentalne je konstytuujące muszą być oparte na realnej podstawie. Podstawa ta nie jest materialna, lecz substancjalna. Jeśli więc lingwista wnioskuje o jakiejś wspólnocie, o języku tej wspólnoty czy też o zachowaniach komunikacyjnych jej partycypantów, to czyni to właśnie dzięki realnym relacjom transcendentalnym, wnioskując zaś o kategoriach, na przykład o kategorii podobieństwa, nie uniknie partycypacji.

******

Exploring the roots of linguistics – relation, analogy, participation

This book constitutes an attempt to diagnose the basis of linguistic cognition. This diagnosis seems necessary in the face of numerous aporias present in linguistics. An inductive method was used to prepare and present the diagnosis. This method can be presented synthetically as a path from unity to analogical unity. The starting point on this path is the relational nature of being, which determines the internal structure of an individual and the relations realised by individuals within the community.

The relational structure of all being is analogical, which is why all being is said to be analogical (analogia entis). The analogy of being determines not only linguistic cognition, but also linguistics as a scientific discipline. Moreover, the analogy of being necessarily implies transcendental relations in terms of both the community of individuals and the internal structure of each individual.

Since both the individual and the community are real, the transcendental relations constituting them must have a real basis. This basis is not material but substantial. Thus, when linguists make inferences about a community, about the language of this community, or about the communicative behaviour of its participants, they do so precisely thanks to real transcendental relations. Consequently, when inferring about categories, such as the category of similarity, they will not avoid participation.

Keywords: relation, analogy of being (analogia entis), inferring, participation, metalinguistics.

Na początku niniejszej recenzji należy zaznaczyć, że mamy do czynienia z pozycją wybitną, znakomicie skomponowaną i w pełni zasługującą na publikację, skłania ona do namysłu i głębokich przemyśleń. Autor prezentuje bardzo konkretną perspektywę filozoficzną, czytelnik przyzwyczajony do innej tradycji (np. analitycznej, fenomenologicznej, kognitywnej) może mieć inne spojrzenie na niektóre kluczowe stwierdzenia. […] Roman Ingarden, pisząc kiedyś o „dyskusji owocnej”, podkreślił, że aby doszło do otwartej i owocnej dyskusji naukowej, musi być spełniony warunek wyzwolenia z własnej aparatury pojęciowej. To zawieszenie własnej aparatury pojęciowej jest niezbędne do zrozumienia przekazu Grzegorza Pawłowskiego, niezbędne jest otwarcie się na Jego propozycję metodologiczną i podążenie za (niełatwym niekiedy) wywodem.
Prof. dr hab. Piotr Stalmaszczyk, Zakład Językoznawstwa Angielskiego i Ogólnego UŁ

Przechodząc do oceny merytorycznej zawartości książki, na początku należy podkreślić oryginalność i zasadność podjętych przez autora badań. Współczesna koncentracja poznania filozoficznego na analizie wyrażeń językowych wydatnie wzmocniła przekonanie lingwistów, iż dla poznania m.in. genezy, struktury czy funkcji języka wystarczy odkryć, względnie ustalić zawarte w nim reguły syntaktyczne oraz pragmatyczne, których rozszyfrowanie pozwoli sukcesywnie usprawniać język zarówno w aspektach poznawczych, jak i komunikacyjnych. Profesor Pawłowski w swoim studium wykazuje utopijność tego rodzaju pojmowania języka, jasno zarazem wskazując filozoficzne źródła takiego podejścia, upatrując ich w dziejach ontologii, która zwłaszcza w epoce nowożytnej i współczesnej sukcesywnie na polu poznania oddalała się od realnego świata, co oczywiście przekładało się na język, który nie tyle miał służyć wyrażaniu ludzkiego poznania, ile raczej komunikowaniu się osób. Dostrzegając swoiste zamknięcie języka w gorsecie komunikacyjnym, autor sięga po narzędzia metafizyki klasycznej, za pomocą których stara się przywrócić językowi ugruntowanie w realnym świecie, racjonalnie wyjaśniając zależność podstawowych właściwości języka od właściwości bytu, który w swoim istnieniu i naturze nie jest determinowany przez ludzki umysł. Na gruncie lingwistyki tego rodzaju badania nie były podejmowane, ponieważ wykraczają one poza przyjęty obecnie paradygmat rozumienia języka, pomijający kwestię jego bytowych podstaw. Tym bardziej zatem należy docenić odwagę intelektualną autora.
Ks. prof. ucz. dr hab. Tomasz Duma, kierownik Katedry Metafizyki KUL JP II

Grzegorz Pawłowski – profesor Uniwersytetu Warszawskiego, doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, obecnie zatrudniony na Wydziale Lingwistyki Stosowanej UW w Zakładzie Interdyscyplinarnych Badań nad Językiem i Komunikacją.
W latach 1992-1999 studiował filologię germańską i filozofię w Nauczycielskim Kolegium Języków Obcych w Chełmie, na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i Uniwersytecie Luksemburskim. Doktorat uzyskał w roku 2007, a habilitował się w 2017 roku na Wydziale Lingwistyki Stosowanej UW.
Obecnie jest członkiem Rady Naukowej Dyscypliny Językoznawstwo UW, w przeszłości zaś należał do zespołu kwalifikacyjnego Szkoły Doktorskiej UW. Wielokrotnie był stypendystą Ministra Kultury w Luksemburgu, Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej (DAAD) i Katolickiej Centrali Wymiany Akademickiej (KAAD).
W 2017 roku został laureatem przyznawanej przez Wydział I Nauk Humanistycznych i Społecznych Polskiej Akademii Nauk nagrody indywidualnej w dziedzinie językoznawstwa im. Kazimierza Nitscha za monografię pt. Fachlexeme in Konstruktion. Linguistischer Beitrag zur Erkenntnisarbeit. Jest członkiem Koła Historycznych Językow Akademickich i Naukowych (Arbeitskreis Historische Gelehrten- und Wissenschaftssprachen), Międzynarodowego Stowarzyszenia Germanistów (Internationale Vereinigung für Germanistik), Polskiego Towarzystwa Lingwistyki Stosowanej i Stowarzyszenia Germanistów Polskich, którego był sekretarzem w latach 2009-2012.
Obecnie prowadzi badania w zakresie metalingwistyki, teorii języków, komunikacji specjalistycznej, terminologii, metafizyki realistycznej, tomizmu i epistemologii. W przeszłości realizował przedsięwzięcia naukowe m.in. w zakresie teorii znaczenia, antycznych tekstów muzycznych, terminologii muzyki i hymnografii bizantyjskiej, paleografii lingwistycznej, neumatyki bizantyjskiej i gregoriańskiej, liryki śpiewanej Roztocza Zachodniego, neologizmów specjalistycznych proweniencji bizantyjskiej, znaków i terminów notacji bizantyjskiej.
Wykładał metodologię badań językoznawczych, prowadził zajęcia z zakresu ontologicznych i epistemologicznych aspektów komunikacji specjalistycznej, z tłumaczenia tekstów specjalistycznych, stylistyki funkcjonalnej, kształcenia kompetencji komunikacyjnej, gramatyki opisowej i kontrastywnej języka niemieckiego i polskiego oraz fonetyki i fonologii języka niemieckiego. W przeszłości pełnił funkcję dialogue coacha, tłumacza scenariuszy i dialogów filmowych, tłumacza konsekutywnego podczas realizacji polskich i zagranicznych produkcji filmowych i teatralnych.
Jest założycielem i przewodniczącym interdyscyplinarnego Forum Semantycznego oraz współredaktorem serii naukowej Forum Semantyczne. Nie licząc rozprawy doktorskiej, opublikował trzy monografie jednoautorskie: Fachlexeme in Konstruktion. Linguistischer Beitrag zur Erkenntnisarbeit (2017), Metafizyka poznania lingwistycznego (2021) oraz U podstaw lingwistyki – relacja, analogia, partycypacja (2023). Jest ponadto redaktorem wielu monografii wieloautorskich, m.in. Lingwistyka „a la inter” (2021), Światło. Przyczynek do badań interdyscyplinarnych (2022) czy też Historische Fach- und Wissenschaftstexte kontrastiv, która ma się ukazać wiosną 2024 roku.