Mickiewicz i romantyczna filozofia języka

Zainteresowanie Mickiewicza językiem prowadziło od dialogu z różnymi odmianami i aspektami filozofii mowy oraz od przedstawienia jego własnych idei w tym zakresie do ich praktycznego zastosowania. Po wileńsko-kowieńskich, młodzieńczych doświadczeniach z greką, łaciną, retoryką, próbach przezwyciężenia rozdźwięku między językiem, „głosem” a „myślą”, inspirowanych teoriami lingwistycznymi romantyków niemieckich i czeskich, po metafizycznych przemyśleniach na temat mowy jako źródła poznania i zjednoczenia Słowiańszczyzny, autor prelekcji paryskich przeszedł do praktycznych operacji na języku. Był to swoisty sprawdzian dla języka jako możliwego świadectwa starożytności Słowian.

******

Mickiewicz and Romantic Philosophy of Language

The scope of Mickiewicz’s interest in language was enormous. The fundamental message of the poet’s argument is that speech does not only express reality and depicts it, but in some miraculous way allows us to look into it, learn about the past and predict the future. It is a kind of time machine, which, on the one hand, enables going back to the most distant past, to the beginnings of humanity, not described in chronicles, and on the other hand, allows to design a world about to happen.

Keywords: Adam Mickiewicz, language, philosophy, Slavdom, Romanticism.

Książka Olafa Krysowskiego stanowi lekturę niezwykle bogatą w pożytki intelektualne. Jej walory poznawcze i wartości merytoryczne są niezaprzeczalne. Opowieść o filozofii języka została skonstruowana z precyzyjną konsekwencją: od prezentacji rozmaitych koncepcji językoznawczych, inspirujących wczesnego Mickiewicza, poprzez realizację twórczych pomysłów językoznawczych w wybranych interpretacjach literackich oraz wskazanie ich słowianofilskich uwarunkowań – po rozważania na temat funkcji mowy jako źródła romantycznego poznania i mitolingwistycznego obrazu Słowiańszczyzny. Monografia ma charakter odkrywczy i […] stanowi znaczące osiągnięcie na mapie dokonań literaturoznawczych w ostatnich latach. Jej odbiorcami staną się zapewne nie tylko badacze literatury romantyzmu, lecz również językoznawcy, filozofowie, historycy idei.
Z recenzji prof. Małgorzaty Łoboz

Jedną z najważniejszych zalet pracy Olafa Krysowskiego jest niezwykle umiejętne pogodzenie przeszłości i współczesności. Mickiewicz okazuje się tu naturalnie myślicielem romantycznym, jednym z najwybitniejszych i najbardziej twórczych, ale również prekursorem najszerzej traktowanej współczesności, z którym wciąż warto prowadzić dialog. Kiedy więc umieściliśmy go w towarzystwie największych autorytetów, łączących refleksję lingwistyczną z filozofią, takich jak Kant czy Humboldt, Herder albo Fryderyk Schlegel, kiedy przyjrzeliśmy się dawnym czeskim i rosyjskim teoretykom języka, przychodzi pora zaskakujących odkryć. Czy można więc na przykład na tej samej stronie porównać „mitologizacje” Adama Mickiewicza i tak głośne sto lat po jego śmierci Mitologie Rolanda Barthes’a? Oczywiście, że można i jest to – jak przekonuje autor […] – jak najbardziej uzasadnione. […] Mamy do czynienia z obszernym dziełem monograficznym, którego rozległość, warsztatowa sprawność i erudycyjny rozmach zaimponować musi najbardziej wnikliwym badaczom epoki, a zwłaszcza znawcom Mickiewicza.
Z recenzji prof. Jana Tomkowskiego

Olaf Krysowski – historyk literatury, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Zakładu Literatury Romantyzmu UW. Specjalizuje się w badaniach nad literaturą romantyzmu, w szczególności nad twórczością Mickiewicza i Słowackiego. Zajmuje się także komparatystyką, m.in. zagadnieniami syntezy i korespondencji sztuk. Jest autorem książek „Słońc ogromnych kręgi...” Malarskie inspiracje Słowackiego, 2002; Tradycja bizantyjska w twórczości Mickiewicza, 2009; Pogranicza romantyzmu – romantyzm pogranicza, 2016. Redagował i współredagował prace zbiorowe, m.in. Religie i religijność w literaturze i kulturze romantyzmu, 2008; Tradycje bizantyjskie. Romantyzm i inne epoki, 2014; Romantyzm warszawski 1815–1864, 2016; Życie codzienne romantyków, 2017; Pamięć Juliusza Słowackiego, 2021.