Gotycka architektura murowana w Polsce

Autor opisuje rozwój polskiej architektury gotyckiej w ramach większych europejskich całości kulturowych, a nie państwa w jego często zmienianych granicach. Ważniejszą, od domniemanej spójności państwowej, rolę odgrywało wspólne z innymi krajami środowisko geograficzne i zależności artystyczne od krajów sąsiadujących, często istotniejsze od relacji międzydzielnicowych. Takie przekonanie odzwierciedla w książce układ materiału zabytkowego z silnym zróżnicowaniem dzielnicowym i dopiero wewnątrz tego podziału wyróżnianie typów przestrzennych budowli.

W przeciwieństwie do podobnych (nielicznych i niezbyt aktualnych) opracowań autor ogranicza kontekst historyczno-społeczny oraz problemy "ikonografii architektury", jej znaczeń i symboliki na rzecz ujęcia morfologicznego, analizy form, także detalu architektonicznego. Kryterium jakości artystycznej z jednej strony często prowadzi do przewartościowania znanych i popularnych budowli, z drugiej zaś – do wyróżnienia osiągnięć polskiej architektury na tle Europy Środkowo-Wschodniej.

Zakres chronologiczny książki jest szerszy niż przyjęty dotychczas w badaniach architektury gotyckiej: od zwiastunów gotyckich w romanizmie aż do występującego w XVII wieku postgotyku. Zasięg terytorialny odzwierciedla natomiast kolejne zmiany – powiększania i pomniejszania – obszaru Polski. Autor wykracza zatem poza obecne granice i sposób ujęcia tych kwestii w analogicznych opracowaniach niemieckich, czeskich czy litewskich.

Książka zawiera 171 czarno-białych zdjęć i schematów oraz indeks nazw geograficznych i omawianych obiektów architektonicznych. Konstrukcja książki, dobrze wyrażona w analitycznym spisie treści, podkreśla jej walor jako podręcznika akademickiego.

******

Gothic Brick Architecture in Poland

The author limits the historical and social context as well as the significance and symbolism of “architectural iconography” in favour of the morphological approach, analysis of forms as well as architectural detail. The chronological scope of the publication is wider than the one adopted so far in the study of Gothic architecture: from the Gothic harbingers in Romanesque architecture to the post-Gothic style of the 17th century.

Keywords: Poland, Gothic, brick architecture, history of architecture, history of art.

Andrzej Grzybkowski (ur. w 1935 roku w Poznaniu) – emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie 20 lat prowadził wykłady w Instytucie Historii Sztuki i 5 lat w Instytucie Archeologii. Pracował także na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytecie Gdańskim. Studia odbył na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – ukończył geografię (1959) i historię sztuki (1967, promotor prof. Gwido Chmurzyński). Doktorat z zakresu nauk technicznych uzyskał na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej (1976, promotor prof. Andrzej Tomaszewski), habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim (1989).

Autor 4 książek, m.in. Średniowieczne kaplice zamkowe Piastów Śląskich (XII-XIV wiek) (Warszawa 1990), Między formą a znaczeniem. Studia z ikonografii architektury i rzeźby gotyckiej (Warszawa 1997) oraz kilkudziesięciu rozpraw i artykułów recenzyjnych, publikowanych także w czasopismach niemieckich i włoskich. Prócz głównego zainteresowania architekturą średniowieczną zajmował się również ikonografią rzeźby średniowiecznej i jej tradycją antyczną oraz architekturą świecką XVIII-XX wieku.

Członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN (wiceprzewodniczący w latach 2007-2011, obecnie członek zarządu). Od 1998 roku redaktor naczelny "Rocznika Historii Sztuki". Członek Związku Polskich Artystów Fotografików.