Nie całkiem obce. Zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim – PDF

Wyrazy zapożyczone uchodzą za zło konieczne, uważa się, że należy ich używać tylko wtedy, gdy nie jest dostępny rodzimy odpowiednik. Szczegółowe analizy pokazują jednak, że obce słowo w zasadzie nigdy nie jest równoważne swoim rodzimym synonimom, a jego swoiste cechy wynikają wprost z jego obcej formy, która ma inny potencjał znaczeniowy niż forma rodzima lub dawno przyswojona.

Autorzy tej książki ujawniają swoistość wyrazów obcych na materiale zapożyczeń w języku polskim i czeskim, używając metod językoznawstwa kulturowego, językoznawstwa korpusowego i psycholingwistyki. Porównują też formalną adaptację zapożyczeń w obu językach, czyli stopień ich integracji. Swoje obserwacje osadzają na szerszym tle, obejmującym m.in. typologię zapożyczeń, mechanizmy zapożyczania i historię zapożyczeń w języku polskim i czeskim. Dzięki temu książka nie tylko informuje o najnowszych badaniach w zakresie adaptacji, percepcji i społecznej recepcji wyrazów zapożyczonych, ale też może stanowić wprowadzenie do badań nad zapożyczeniami i kontaktami językowymi.

Książka traktuje o wyrazach zapożyczonych, dowodzących istnienia kontaktów kulturowych ponad granicami krajów i języków, czyli takich, które nie zostały odziedziczone przez dany język po jego ewolucyjnym przodku – np. przez język polski po prasłowiańskim – lecz zostały przejęte z innych języków w trakcie jego historycznego rozwoju. Analizuje zatem wyrazy, których obcy rodowód jest jeszcze widoczny dla niespecjalisty, nie zaś takie, jak burak, praca i zupa, które wskutek wielowiekowego użycia zatraciły cechy obcości i których obcego pochodzenia – odpowiednio: z łaciny, czeskiego i niemieckiego – przeciętny użytkownik polszczyzny sobie nie uświadamia.

Książka łączy podejście językoznawcze z psycholingwistycznym, dzięki czemu dostarcza nowych odpowiedzi na stare pytania i nowych argumentów w dyskusji nad percepcją i adaptacją zapożyczeń. Wśród pytań tych są następujące: Jakie są powody zapożyczania wyrazów z języków obcych i jakie czynniki kształtują sposób przyswajania takich wyrazów? Dlaczego liczne zapożyczenia utrzymują się w języku mimo krytyki, z jaką się spotykają? Czy istnieją zapożyczenia niepotrzebne? Czy obce słowo zawsze można zastąpić jego rodzimym synonimem i czy pisownia takiego słowa jest obojętna dla jego znaczenia? Jak mierzyć podobieństwo semantyczne wyrazów obcych i ich rodzimych odpowiedników? Czy należy zwalczać zapożyczenia w trosce o czystość języka? Odpowiedzi, których udzielają autorzy, są oparte na wynikach projektu badawczego z lat 2012–2016, sfinansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (nr DEC-2011/03/B/HS2/02279). W projekcie tym – noszącym akronimiczną, ale znaczącą nazwę APPROVAL (od Adaptation, Perception and Reception of Verbal Loans) – badacze zajmowali się adaptacją wyrazów obcych w języku polskim i czeskim.

Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC BY 3.0 PL) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode).

*********

Not Completely Foreign. Loanwords in Polish and Czech

The publication is the result of the research project APPROVAL (Adaptation, Perception and Reception of Verbal Loans) on the adaptation of foreign words in Polish and Czech. It analyses loanwords proving that cultural contacts across the borders and languages existed and the languages took over words during their historical development and did not inherit them from their protolanguage. The book combines a linguistics and psycholinguistics approach and has two versions: Polish and Czech.

Keywords: Loanwords from Czech, foreign words in Polish, semantic adaptation, mening adaptation, formal adaptation.

Zobacz inne książki Mirosława Bańko »